Na podstawie art. 52 ustawy z dnia 31 marca 2020 r., tzw. tarczy antykryzysowej (Dz.U. 2020 poz. 568), dotyczącej działalności firm w związku z zagrożeniem COVID-19, wyznaczono nowy termin do ustalenia i zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych polskich spółek handlowych (pierwotny termin upływał 13 kwietnia 2020 r.). Nowy termin to 13 lipca 2020 r. Kto jest obowiązany do dokonania zgłoszenia, kim właściwie jest „beneficjent rzeczywisty” oraz jakie sankcje grożą za niespełnienie obowiązku w terminie?
KOGO DOTYCZY OBOWIĄZEK? Obowiązek dotyczy większości spółek handlowych – jawnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek publicznych. Obowiązek nie obejmuje: spółek cywilnych oraz partnerskich. Dla powstania obowiązku nie ma znaczenia: limit obrotów, wielkość zatrudnienia oraz to, czy spółek tych dotyczą inne obowiązki wynikające z ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (art. 55 i nast. ustawy).
KTO I JAK DOKONUJE ZGŁOSZENIA? Zgłoszenia do CRBR dokonuje osoba lub osoby uprawniona(-e) do reprezentacji spółki, podpisując je profilem zaufanym ePUAP lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Najczęściej będą to członkowie zarządu, wspólnicy czy komplementariusze. Zgłoszenia dokonuje się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, dostępnego na portalu podatki.gov.pl pod adresem https://www.podatki.gov.pl/crbr/. Zgłoszenia nie można dokonać w formie papierowej. Nie można także złożyć zgłoszenia za pośrednictwem pełnomocnika, nawet będącego profesjonalnym pełnomocnikiem, co należy ocenić negatywnie, ograniczenie takie nie znajduje bowiem naszym zdaniem racjonalnego uzasadnienia. Podobnie w przypadku prokurenta – tylko gdy prokurent jest uprawniony do reprezentacji spółki, może on dokonać zgłoszenia informacji do CRBR. Spółki, będące w stanie likwidacji / upadłości lub które zawiesiły działalność, również mają obowiązek zgłaszania informacji do CRBR.
KIM JEST BENEFICJENT RZECZYWISTY? Beneficjentami rzeczywistymi są osoby fizyczne posiadające więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów/akcji tej osoby prawnej lub ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki (bezpośrednio lub pośrednio przez inne spółki). Natomiast w razie niemożności wskazania beneficjenta z uwzględnieniem powyższych zasad, należy zgłosić do Rejestru osobę fizyczną zajmująca wyższe stanowisko kierownicze w organach spółki. Brak możliwości ustalenia beneficjenta trzeba jednak udokumentować. Beneficjentem rzeczywistym nie może być tzw. nominee shareholder. W przypadku trustów beneficjentami są: założyciel (settlor), powiernik (trustee), nadzorca (protector), beneficjent (beneficiary) lub inna osoba sprawująca kontrolę nad trustem. Wskazanie przez spółkę jej beneficjenta rzeczywistego ma na celu ujawnienie w publicznym, jawnym rejestrze online, kto faktycznie sprawuje kontrolę nad spółką. Niejednokrotnie będzie to proces długi i złożony, szczególnie w przypadku spółek o skomplikowanej strukturze organizacyjnej, gdzie próg 25%, przy dużej liczbie podmiotów zarządzających, może się „rozmyć”. Z założenia wpisem do rejestru mają zostać objęte podmioty „na samej górze grupy spółek”. Co więcej – rejestr ujawni (choćby w części) międzynarodowe struktury firmowe – mimo że CRBR obejmie polskie spółki handlowe, będą w nim ujawnione także międzynarodowe powiązania, jeśli zagraniczny podmiot jest beneficjentem rzeczywistym polskiej spółki.
JAKIE DANE ZNAJDĄ SIĘ W CRBR? W rejestrze widoczne będą dane identyfikacyjne spółki oraz dane dotyczące beneficjenta (imię, nazwisko, PESEL (albo data urodzenia), obywatelstwo, państwo zamieszkania, informacja o wielkości i charakterze udziału lub przysługujących uprawnień).
SANKCJE Za złożenie niezgodnego z prawdą zgłoszenia, grozi odpowiedzialność karna (art. 233 kodeksu karnego). Dodatkowo członek zarządu ponosi odpowiedzialność cywilną za wyrządzoną złożeniem fałszywego oświadczenia szkodę a także niezgłoszeniem w ustawowym terminie danych i zmian danych objętych wpisem do Rejestru, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba dokonująca zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji nie ponosi odpowiedzialności. Natomiast na spółkę może zostać nałożona administracyjna sankcja pieniężna do kwoty 1 000 000 PLN. Sankcje te wydają się nadmierne i nieuzasadnione, szczególnie w kontekście obiektywnej trudności wskazania beneficjenta rzeczywistego w bardziej skomplikowanych stanach faktycznych.
TERMINY 13 lipca 2020 r. upływa ustawowy termin na zgłoszenie beneficjentów rzeczywistych przez spółki, które zostały wpisane do KRS przed 13 października 2019 r. Spółki utworzone później mają obowiązek dokonać zgłoszenia do CRBR w terminie 7 dni od rejestracji w KRS. Na chwilę obecną nie ma informacji o możliwości przedłużenia tych terminów przez ustawodawcę.
autorka: apl. radc. Edyta Chmura-Szczecińska