Niniejsze wstępne opracowanie zapoczątkowuje cykl publikacji mający na celu przybliżenie zagadnień formalnych związanych z występowaniem opóźnień przy wykonywaniu inwestycji budowlanych. Warunki Kontraktowe FIDIC, które zostały opracowane przez Międzynarodową Federację Inżynierów Konsultantów (FIDIC) poprzez zawarte w nich klauzule indemnifikacyjne określają szczegółowy rozkład ryzyka, a zarazem odpowiedzialności stron kontraktu za wystąpienie typowych dla budowy okoliczności. Odnośne subklauzule dookreślają kto ponosi odpowiedzialność za wystąpienie danego zdarzenia (czasami bez względu na okoliczność, czy jest to ten sam podmiot, który powinien ponosić ciężar odpowiedzialności z czysto prawnego punktu widzenia) oraz ustalają kilkupoziomowe (eskalacyjne) zasady procedowania poszczególnych zagadnień ze wskazaniem możliwych kierunków rozstrzygnięcia. Na tle prawa polskiego podstaw do tego typu konstrukcji prawnej należy poszukiwać przede wszystkim w normie art. 473 § 1 K.c. który stanowi że: „Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi”, oraz w zasadzie swobody umów (art. 3531 K.c.). Przykładem takiego podejścia jest Subklauzula 1.9 [Opóźnienie Rysunków lub instrukcji] w brzmieniu: Wykonawca powiadomi Inżyniera jeżeli pojawi się możliwość opóźnienia lub przerwania Robót z powodu opóźnienia dostarczenia Wykonawcy jakiegokolwiek rysunku lub instrukcji w racjonalnie określonym czasie. Powiadomienie winno obejmować szczegóły koniecznych rysunków lub instrukcji, wyjaśnienie dlaczego i kiedy powinny one być wydane, oraz szczegóły o charakterze i wielkości opóźnienia lub przerwy, które przypuszczalnie nastąpią w razie opóźnienia. Jeżeli Wykonawca dozna uszczerbku przez opóźnienie i/lub poniesie Koszt w wyniku uchybienia Inżyniera, który dostarczy wymagane w powiadomieniu rysunki lub instrukcje z opóźnieniem w stosunku do uzasadnionego żądania Wykonawcy, to Wykonawca winien wystąpić do Inżyniera z odpowiednim wnioskiem, przy czym w nawiązaniu do Subklauzuli 20.1 [Roszczenia Wykonawcy] będzie on uprawniony do: (a) przedłużenia czasu w związku z jakimkolwiek takim opóźnieniem, według Subklauzuli 8.4 [Przedłużenie Czasu na Ukończenie], jeśli ukończenie jest lub przewiduje się, że będzie opóźnione, oraz (b) płatności za jakikolwiek taki Koszt plus rozsądny zysk, która to płatność będzie włączona do Ceny Kontraktowej Po otrzymaniu takiego wniosku Inżynier winien postąpić zgodnie z Subklauzulą 3.5 [Określenia] dla uzgodnienia lub podjęcia ustaleń w tych sprawach Jednakże Wykonawca nie będzie uprawniony do żadnego przedłużenia czasu, pokrycia Kosztu ani zysku jeżeli oraz w zakresie, w jakim uchybienie Inżyniera było spowodowane przez jakikolwiek błąd lub opóźnienie ze strony Wykonawcy, włącznie z błędem lub opóźnionym dostarczeniem jakiegokolwiek Dokumentu Wykonawcy. Opracowanie odnosi się przede wszystkim do aspektu opóźnień ustalonego w wersji Warunków Kontraktu FIDIC „na budowę dla robót budowlanych i inżynieryjnych projektowanych przez Zamawiającego” ze szczególnym uwzględnieniem problematyki prawnej odnoszącej się do aktualnie stosowanych „Warunków Szczególnych” zmieniających i uzupełniających Ogólne Warunki w wersji stosowanej aktualnie przez Skarb Państwa – Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Poprzez Warunki Kontraktu należy rozumieć całość umowy stron na którą zasadniczo składają się Warunki Ogólne wraz ze zmianami i uzupełnieniami dodanymi w Warunkach Szczególnych, Akt Umowy oraz inne dokumenty kontraktowe. Klasyfikacja przyczyn opóźnień Istnieje wiele klasyfikacji przyczyn opóźnień jednak ze względu na cel opracowania najbardziej pomocne będzie dokonanie podziału ze względu na przyjęty w Warunkach Kontraktu rozkład ryzyka na:

  • przyczyny za które odpowiedzialność ponosi Zamawiający;
  • przyczyny za które odpowiedzialność ponosi Wykonawca;
  • przyczyny za które odpowiedzialność stron jest wyłączona bądź jest ona w określony sposób podzielona pomiędzy strony (z reguły przyczyny których wystąpienie jest niezależne od stron).

Przed omówieniem w następnych częściach opracowania poszczególnych zagadnień związanych z problematyką opóźnień należy także wskazać na istotne uwarunkowania samego procesu ich analizy. Z formalnego punktu widzenia właściwe zastosowanie przepisów prawa oraz odnośnych postanowień Warunków Kontraktu będzie wymagało ustalenia która ze stron ponosi odpowiedzialność za wystąpienie danej przyczyny opóźniającej. W wielu przypadkach będzie to wymagało wiedzy eksperckiej – szczególnie gdy wystąpienie określonego zdarzenia zostało spowodowane łącznie przez kilka lub więcej okoliczności. Następnie konieczne będzie przeprowadzenie analizy złożonego związku przyczynowego (z jakim zasadniczo mamy do czynienia w toku realizacji inwestycji budowlanych) który zachodził poszczególnymi ogniwami łańcucha zdarzeń. Ostatecznie wymagane jest także określenie wymiaru oddziaływania danej przyczyny opóźniającej na umówiony „Czas na Ukończenie”, a także określenie jakie są kontraktowe konsekwencje wystąpienia danej przyczyny opóźniającej zgodnie z kontraktową procedurą dotyczącą określania i przyznawania dodatkowego „Czasu na Ukończenie” oraz dodatkowej płatności w tym zdefiniowanego w umowie „Kosztu”.